Inspiracja kulturą japońską jako element uwalniający kobiety z gorsetów

Abstract

Tematem mojej pracy będzie wpływ japońskiej kultury na rozwój mody europejskiej na przełomie XIX i XX wieku. Okres Meiji oraz otwarcie granic Japonii spowodowały gwałtowne przyspieszenie przepływu informacji, wiedzy oraz dóbr kulturowych pomiędzy krajem wyspiarskim, a starym kontynentem. Jednym z elementów kultury, który przedostał się do Europy i miał na nią istotny wpływ był charakter japońskiej mody. Krój kimona oraz tradycyjne japońskie tkaniny inspirowały projektantów od samego początku. Początkowo turniury wzbogacane były jedynie o elementy nawiązujące do japońskich strojów.1 Później, kiedy inne czynniki zaczęły wpływać na zmianę kroju europejskich strojów, a historyczne wydarzenia zaczęły zwiastować rewolucję, pojawiły się suknie i płaszcze przypominające konstrukcją klasyczne kimono. Tak też kobiety stopniowo odrzucały sztywne gorsety na rzecz delikatnych tkanin i kostiumów o konstrukcji pozwalającej odetchnąć pełną piersią. W swojej pracy chciałam zwrócić uwagę, jak istotne oddziaływanie miała inspiracja kulturą kraju kwitnącej wiśni na swobody kobiet w czasach rozwijającej się emancypacji. Umiejscowiona w odpowiedniej przestrzeni i w jedynym w swoim rodzaju punkcie na historycznej linii czasu przyczyniła się do kontynuowania zmian, jakie dotknęły XX-wieczne kobiety, a także cały świat. W pracy wyszczególniona będzie inspiracja samą tkaniną oraz osobno krojem kimona. Poszczególne etapy wprowadzania elementów kimona we współczesne stroje zostaną szczegółowo opisane w oparciu o projekty największych paryskich kreatorów mody na przełomie stuleci. Postaram się przybliżyć wpływy takich osobistości jak Paul Poiret, Madelaine Vionnet czy Charles Worth. Zwrócę tu także uwagę na inspirację motywami bliskowschodnimi, aby przekazać spójność kontekstu, jednak postaram się skoncentrować na wpływach kultury japońskiej. Istotnym punktem będzie także omówienie historii kimona oraz jego miejsca w społeczeństwie i kulturze japońskiej, tak, aby w pełni zrozumieć jego znaczenie, a także różnice i podobieństwa w czerpaniu z niego inspiracji przez europejskich projektantów. Jako uzasadnienie może nam posłużyć przykład zdobienia europejskich tkanin opartych na wzornictwie Kraju Kwitnącej Wiśni. Pod koniec XIX wieku, jeszcze przed zmianami konstrukcji turniury, projektanci rozpoczęli swoją podróż ścieżkami kultury Japonii od przenoszenia charakterystycznych dla niej elementów na tkaniny, z których wykonywano suknie. I tak na jednej z nich tuż obok haftowanych kwiatów wiśni, kwiatów stale obecnych w sztuce i codzienności japońskiej, pojawił się motyw kabuto czyli tradycyjnego samurajskiego hełmu.2 Jest to pewnym zaskoczeniem, ponieważ wzory wojennych hełmów samurajskich nie pojawiały się w typowym wzornictwie japońskim. Istotne jest zatem przedstawienie historii i semantyki narodowych elementów kulturowych Japonii, a następnie zestawienie ich w kontraście do interpretacji, jaką czynili europejscy artyści. Wszystko to będzie umieszczone w odpowiednim kontekście społecznym i politycznym, tak aby można było w pełni zrozumieć istotę zachodzących w ówczesnym momencie zmian. Zakres pracy będzie obejmował obszar od ścisłego końca XIX wieku do II wojny światowej i dotyczył będzie mody europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem światowej stolicy modowej - Paryża. Był on także jednym z większych ośrodków przemian politycznych, a tym samym silnie oddziaływał na szerokie grono bacznie obserwujących go państw starego kontynentu. Zrozumiałym wydaje się fakt, że nie można zignorować ośrodka tak intensywnych przemian mających wpływ na przemiany w całej Europie. Dyktowane bowiem paryskie trendy natychmiast przekazywane były dalej, razem z wartościami, które jednocześnie krążyły wśród coraz większego grona świadomego i pragnącego wolności społeczeństwa. Inspiracje szeroko pojętym orientem oraz stricte kulturą japońską nie miały swojego końca w połowie XX wieku, tak naprawdę dopiero po II wojnie światowej nastąpił całkowicie swobodny przepływ elementów kulturowych eksponowanych na całym świecie. Swoją wypowiedź chciałabym jednak skoncentrować na historycznych początkach rewolucji modowej, ich przyczynach, okolicznościach powstawania oraz konsekwencjach, jakie niosły dla dynamicznie rozwijającego się społeczeństwa. Jako materiały, na których opieram swoją wiedzę, opracowania historyków mody i kulturoznawców oraz albumy wydane między innymi przez Instytut Kostiumu w Kioto. Jestem przekonana, że przedstawione w mojej pracy zestawienie informacji o rozwoju mody europejskiej przyda się nie tylko osobom studiującym historię mody, ale także kulturoznawcom, zarówno zgłębiającym wiedzę na temat kultury współczesnej Europy, jak i japonistom. Zawarte tu porównania systematyzują zależności, jakie następowały między tymi skrajnie odmiennymi światami i przekazują w rzetelny sposób szeroki zasób wiadomości dotyczący przemian zachodzących w Europie XX wieku oraz historii kimona i jego miejsca w japońskiej kulturze. Praca ta może się stać podstawą do dalszego zgłębiania tematu wzajemnego oddziaływania wzornictwa lub konstrukcji strojów obu kultur.