Czy puszka zupy może być dziełem sztuki? czyli w jaki sposób Andy Warhol zawojował pop-art.

Abstract

Celem niniejszej pracy dyplomowej jest pokazanie, jakie czynniki zdeterminowały karierę artystyczną Andy’ego Warhola, pozwoliły mu odnieść spektakularny sukces w świecie sztuki oraz zdecydowały o tym, że artysta zawojował pop-art i stał się jego najwybitniejszym przedstawicielem. Koniec lat 50-tych był czasem, kiedy w Ameryce królował konsumpcjonizm, pojawiła się kultura masowa, nastąpił intensywny rozwój popkultury, które bezpośrednio utorowały drogę nowemu nurtowi w sztuce i kulturze jakim był pop-art. Ruch ten był wyrazem buntu artystów przeciwko dominującemu do tej pory ekspresjonizmowi abstrakcyjnemu. Mimo że, za kolebkę pop-artu uznaje się Wielką Brytanię, to z racji wybitnych osiągnięć artystycznych oraz wkładu w rozwój sztuki za najwybitniejszego przedstawiciela pop-artu oraz jednego z najważniejszych artystów XX wieku jest uważany amerykański artysta Andy Warhol. Warhol zaczynał artystyczną karierę jako twórca komercyjnych reklam. Dzięki swojemu wyjątkowemu talentowi, kreatywności i determinacji ewoluowałby stać się jednym z najwybitniejszych artystów XX wieku. Przełomowym momentem w jego twórczości, który otworzył mu drzwi do galerii sztuki i umieścił w gronie wybitnych twórców pop-artu, było uznanie serii jego obrazów przedstawiających puszki zupy Campbell’s (1962) za dzieła sztuki. Był to wyjątkowy moment w historii sztuki, gdyż zwykłe elementy należące do kultury konsumpcyjnej – puszki zupy, zostały wyniesione do rangi dzieł sztuki1. Przełamywanie granic pomiędzy wysublimowaną sztuką „high art” i sztuką popularną „low art” stało się cechą charakterystyczną twórczości artysty2. Warhol w swojej działalności artystycznej bardzo często wykorzystywał produkty kultury masowej oraz popkultury. Jego dzieła odzwierciedlają również fascynację artysty przepychem, sławą i światem celebrytów. Twórca lubił eksperymentować ze sztuką. Jako jeden z pierwszych wprowadził technikę sitodruku do swojego procesu twórczego, co stało się jedną z cech wyróżniających jego dzieła oraz umożliwiło mu tworzenie dużej ilości kopii prac. Repetycja, powtarzalność tworzonych obrazów była istotnym atrybutem, który uczynił jego sztukę wyjątkową, spopularyzował ją oraz pomógł odnieść sukces. Jedna z naczelnych idei pop-artu głosiła, że każdy artysta mógł robić wszystko, każdy chciał spróbować wszystkiego, co było kreatywne3. W swoim życiu Warhol, jak mało kto, urzeczywistnił w pełni tę ideę, stając się m.in.: twórcą reklam, malarzem, pisarzem (autorem wielu książek), fotografem, projektantem, wydawcą czasopisma Interview, managerem „The Factory”, reżyserem i producentem filmów, płyt oraz programów telewizyjnych, projektował okładki płyt, był również (przez krótki czas) leaderem grupy rockowej Velvet Underground oraz multimedialnego projektu The Exploding Plastic Inevitable, celebrytą, kolekcjonerem dzieł sztuki, archiwistą (tworzył kapsuły czasu) oraz biznesmenem („Warhol’s Enterprises”). Artysta nie tylko działał w różnych mediach, ale przede wszystkim spełniał się w nich. Jego twórczość była odzwierciedleniem otaczającej go rzeczywistości - rozpowszechnionego konsumpcjonizmu, fascynacji popkulturą, przepychem i światem celebrytów. W swoich filmach artysta nieustannie poszukiwał i przekraczał granice konwencjonalnego kina. Lata 60- te uznaje się za najaktywniejszy i najbardziej produktywny okres w twórczości Andy’ego Warhola. Wówczas nastąpił jego największy rozwój artystyczny, który umożliwił mu wznieść swoją twórczość na wyjątkowy poziom i zdobyć uznanie. Warhol osiągnął niekwestionowany sukces zarówno artystyczny jak i komercyjny, i na zawsze zapisał się na kartach historii sztuki. Stało się to również możliwe, ponieważ artysta był wizjonerem, o wyjątkowym wyczuciu przyszłych kierunków rozwoju sztuki. Przewidział m.in. rozwój technik komunikacyjnych, nadejście ery mediów społecznościowych oraz to, że każdy ma potencjał, aby zostać gwiazdą będąc po prostu sobą4. Rozdział I niniejszej pracy obejmuje charakterystykę ekspresjonizmu abstrakcyjnego, który był nurtem w sztuce poprzedzającym nadejście pop-artu, w kontekście uwarunkowań historycznych końca lat 40-tych. Geneza powstania oraz opis nowego ruchu jakim był pop-art. zostały ujęte w podrozdziałach pt. „The Independent Group” oraz „Pop-art”. Pop-art powstał w Wielkiej Brytanii na początku lat 50-tych, dzięki artystycznej działalności twórców skupionych wokół „The Independent Group”, związanych głównie z The Institute of Contemporary Art w Londynie. Prekursorami nowego ruchu byli dwaj brytyjscy artyści Eduardo Paolozzi oraz Richard Hamilton, których sylwetki, działalność artystyczna oraz wkład w powstanie pop-artu zostały opisane w rozdziale I. Artyści ci pozostawali pod wpływem amerykańskiej kultury masowej oraz popkultury, jednocześnie odrzucając wartości, na których bazował ekspresjonizm abstrakcyjny. Inspirowali się sztuką Dada oraz twórczością Marcela Duchampa. W podrozdziale pt. „Najwybitniejsi amerykańscy twórcy pop-artu” przedstawiono wybrane sylwetki oraz dokonania artystyczne amerykańskich pop-artystów tj. Jaspera Johnsa, Roy’a Lichtensteina, Roberta Rauschenberga oraz Jamesa Rosenquista. Jednakże, za najwybitniejszego przedstawiciela pop-artu uważany jest Andy Warhol, któremu poświęcono II i III rozdział pracy. Rozdział II omawia wczesne lata życia Warhola oraz czynniki, które miały zasadniczy wpływ na kształtowanie jego wrażliwości artystycznej. Po ukończeniu studiów i przeprowadzce do Nowego Jorku Warhol przez wiele lat pracował jako artysta komercyjny, wykonując głównie reklamy. Z czasem artyście zaczęły przyświecać ambicje tworzenia tzw. „sztuki wysokiej”. Dzięki swoim wybitnym zdolnościom i determinacji, mimo szeregu porażek, Warhol nie tylko został zauważony jako artysta, ale zdołał zyskać ogromną popularność i uznanie w świecie sztuki. Podrozdział pt. „Puszki zupy stają się dziełem sztuki” pozwala nam zrozumieć co zdecydowało, że stworzone przez Warhola obrazy przedstawiające puszki zupy Campbell’s odniosły sukces. Zaprezentowanie ich na wystawie w Los Angeles stało się punktem zwrotnym w karierze artysty i miało ogromny wpływ na jego dalszą twórczość. Od tego momentu kariera Warhola nabrała tempa, w niedługim czasie artysta „podbił” pop-art tworząc dzieła, które stały się ikonami stylu, m.in.: Dyptyk Marilyn, Soup Cans, Coke Bottles, czy Dollar Bills. Rozdział III ukazuje dalszą, intensywną ewolucję artysty, obejmującą jego artystyczną działalność na różnych płaszczyznach. Skupiała się ona nie tylko na sztuce, ale również filmie oraz muzyce. W rozdziale pokazano przede wszystkim drogę, którą pokonał Andy Warhol, aby odnieść w każdej z tych dziedzin spektakularny sukces. Podrozdział pt. „Andy Warhol zaczyna kręcić pierwsze filmy i odnosi sukces” omawia początki działalności filmowej artysty, który z czasem staje się wybitnym twórcą eksperymentalnego kina undergroundowego. Założone przez artystę „The Silver Factory” z czasem zmieniło się w centrum nowojorskiej alternatywnej kultury. Stworzone przez artystę liczne filmy zdobyły popularność m.in. dzięki swojej wyjątkowej innowacyjności np. Chelsea Girls. W 1965 roku sztuka Warhola święciła olbrzymie sukcesy w Europie, ale artysta będąc u szczytu oficjalnie zrezygnował z jej tworzenia. Przez wiele lat skupiał się na produkcji filmowej eksperymentując i doskonaląc swój warsztat. Kolejnym wyzwaniem stała się dla Warhola współpraca z zespołem Velvet Underground i realizacja multimedialnego projektu pod nazwą the Exploding Plastic Inevitable. Artysta sięgnął również po dalsze media - zakładając czasopismo Interview, pisząc książki oraz występując w programach telewizyjnych. W latach 70-tych powrócił do tworzenia obrazów, co z sukcesem robił aż do śmierci.