Transcendencja w filmie - wybrane aspekty

Abstract

Przeważająca część osób oglądając film oczekuje pewnego przeżycia, poznania, doświadczenia emocji, która bardzo często, jeśli nie zawsze, związana jest z formą przeżycia transcendencji. Temat transcendencji można rozpatrywać w wielu płaszczyznach, dlatego jest on według mnie zagadnieniem pasjonującym, które prowadzi do odkrywania i zgłębiania tajemnic obecnych w sztuce, a zwłaszcza w sztuce filmowej, która w sposób szczególny potrafi tę transcendencję wielowarstwowo wizualizować. Podejmując temat transcendencji w sztuce filmowej, która ogniskuje w sobie wiele sztuk, wyrażonych środkami artystycznymi, a także stanowi nieocenioną wartość dla rozwoju człowieka, postanowiłem znaleźć odpowiedź na nurtujące mnie pytania dotyczące tego zagadnienia. W roku 2012 napisałem pracę licencjacką pt. Transcendencja w sztuce fotografii – wybrane aspekty1, w której nie zostało wyczerpane poszukiwanie trudnej definicji transcendencji. Jednym z wniosków przedstawionych w pracy licencjackiej, dotyczącej tego zagadnienia, było stwierdzenie, że pojęcie transcendencji należy do świata myśli, co koresponduje z przytoczonym w pracy tekstem Mariana Schmidta2, który uważa, że płaszczyzna rozmowy o transcendencji budzi zainteresowania twórców, którzy pragną docierać głębiej, dalej, zobaczyć inną rzeczywistość świata, nie nastawioną tylko na sam byt3. W trakcie studiów magisterskich myśl o transcendencji powracała do mnie i zdecydowałem się pogłębić ją w pracy magisterskiej pt. Transcendencja w filmie – wybrane aspekty. W pracy tej pragnę przede wszystkim ukazać transcendencję obecną w sztuce filmowej w sposób uniwersalny i ponadczasowy, w świetle kondycji człowieka, który poszukuje wartości wyższych i pragnie odnaleźć swój sens istnienia. Pierwszy rozdział pracy poświęcę definicji transcendencji, a także jej ujęciom metafizycznym, dotyczącym bytu i fenomenologicznym, który wyraża się w wewnętrznej strukturze człowieka, co naświetlają dwie cytowane w tej pracy wybitne pozycje naukowe, które ściśle odnoszą się do zagadnień transcendencji. Drugi rozdział pracy będzie dotyczył aspektu stylowego w literaturze z uwzględnieniem transcendencji, co pomoże przybliżyć i najpełniej zobrazować realną rzeczywistość w dziejach kultury od jej zarania do współczesności – pozwoli to zrozumieć wejście filmu na przygotowany przez literaturę tor. Droga ta będzie podróżą do granic filmu i przywoła dwa etapy kinematografii, a w nich kino mistrzów. W trzecim rozdziale pracy, dokonam analizy filmów Michelangelo Antonioniego i Ingmara Bergmana – czołowych przedstawicieli kina autorskiego – wraz z zastosowanymi w ich filmach środkami artystycznymi. Fragmenty danego filmu będę rozpatrywał pod kątem idei wyłaniającej się dzięki zastosowanym środkom wyrazu stylu filmowego, a także w ujęciu transcendentnym. Mam nadzieję, że praca ta pozwoli „odkryć” transcendencję obecną nie tylko w sztuce filmowej, ale przede wszystkim w otaczającej nas rzeczywistości.