Kształtowanie się alfabetu polskiego oraz historia polskiego liternictwa i typografii

Abstract

Niniejsza praca magisterska powstała z fascynacji tematem polskich krojów narodowych. Rozpoczęła się dzięki zajęciom Typografii i Liternictwa na kierunku Grafika (ówcześnie) Polsko-Japońskiej Wyższej Szkoły Technik Komputerowych, prowadzonych przez dr hab. Ewę Satalecką i mgr inż. Rafała Masłyka, które rozpoczęły się w 2012 roku. Pomimo, że nie miałem wiele styczności z tą dziedziną sztuki szybko zainteresowałem się nią, a zwłaszcza kwestią starań, by Polska posiadała własny krój pisma. Francja ma Garamonda, Wielka Brytania – Times New Roman (nadużywany w naszym kraju, choćby nakaz pisania nim każdej, w tym tej, pracy dyplomowej), Niemcy szwabachę. Nawet nasi niewielcy sąsiedzi, Czechy, stoją wyżej w sztuce drukarskiej ze swoim Tusarem. Słyszałem już na początku studiów o istnieniu Antykwy Półtawskiego i jej pretendowaniu do tego miana. Jednak poszukiwałem odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie udało się stworzyć narodowego pisma przez cały okres istnienia państwa polskiego. Z wyżej wymienionych względów zrodziła się potrzeba dociekania i poszukiwania wszelkich przejawów aktywności typograficznej wśród polskich projektantów: zarówno współczesnych, jak i sprzed dziesięcioleci i stuleci. Z powodu studiów jednolitych magisterskich nie mógł być to temat mojej pracy licencjackiej, ale rozpocząłem już wtedy zbieranie materiałów i informacji oraz współpracę z dr Satalecką. Niestety, nie mogła być moim promotorem głównym do pracy magisterskiej, jednak wniosła duży wkład w rozwój mojej wiedzy, za co jej serdecznie dziękuję, Przedmiotem rozważań będzie kształtowanie się na przestrzeni dziejów państwa polskiego różnych form literniczych i typograficznych. By lepiej ująć ten temat – który będzie krążył głównie wokół sztuki drukarskiej – zacznę od opisu kształtowania się tego, co jest jej podstawą i determinuje cały rozwój – alfabetu. W czasach współczesnych przejdę do najnowszych, cyfrowych aspektów. Co jest dość istotne przy kształtowaniu tej pracy, to znikomy zasób źródeł dotyczących jej tematu. Gdy zaczynałem ją tworzyć, nie istniały jeszcze dobre opracowania poświęcone polskiemu projektowaniu liter. Zatem jako źródła służyć mi będą głównie niewielkie informacje ze stron internetowych i artykuły w czasopismach projektowych. Dużą radością jest dla mnie pojawienie się w 2015 roku książki „Paneuropa Kometa Hel”, która bogato i w przystępny sposób podejmuje przebieg historii różnorodnych pism, czcionek i fontów w Polsce. Celem pracy jest ukazanie rozwoju polskiej myśli typograficznej: co było fundamentem, jakie napotykano problemy w liternictwie i jakie znajdowano rozwiązania. Przede wszystkim skupiał się będę na konkretnych krojach pism i ich projektantach. W porównaniu z innymi krajami (zwłaszcza Europy Zachodniej) nie jest ich wielu, co umożliwi mi dość dokładne przyjrzenie się najważniejszym z nich. Rozpocznę od poczynienia ustaleń terminologicznych, przydatnych do rozróżnienia obecnie mylonych pojęć. Jest to potrzebne, by uniknąć rozmywania podziałów technologicznych. Dodatkowym rozdziałem, rozszerzający trochę zakres badań, są działania podejmowane dla pobudzenia świadomości Polaków wobec własnego języka; jego zawiłości, a jednocześnie piękna.