Sceny rodzajowe w sztuce flamandzkiej i holenderskiej XVII wieku

Abstract

Tematem pracy są sceny rodzajowe w malarstwie i grafice na terenie Niderlandów XVII wieku. Chciałabym zająć się tą tematyką ze względu na zainteresowanie historią sztuki oraz ze względu na bardzo ciekawą ikonografię malarstwa rodzajowego tego okresu. Malarstwo holenderskie XVII wieku jest w swojej stylistyce bardzo ciekawe i bardzo często przedstawia dużo więcej niż widać to na pierwszy rzut oka. Zdarza się również, że poszczególne przedmioty w różnych konfiguracjach nabierały innych znaczeń, a ich interpretacja nie jest łatwa. Swoje obserwacje chciałabym poprzeć podręcznikami emblematycznymi, do których często odwoływali się mistrzowie holenderscy. W pierwszym rozdziale nakreśliłam tło historyczne, a także to dlaczego w XVII wieku malarstwo tak prężnie się tam rozwijało. Chciałabym również przedstawić sposoby przedstawień jakie były popularne w protestanckim społeczeństwie XVII wieku. W następnym rozdziale omówiłam historię badań ikonograficznych nad malarstwem rodzajowym tego okresu. W kolejnych przystąpiłam do szczegółowej analizy poszczególnych dzieł. Prace podzieliłam na podrozdziały opowiadające o danych wadach ludzi, grze w karty, pijaństwie, czy też o rozpuście. Oprócz piętnowania grzechów i występków ludzi, mistrzowie XVII wieku uwieczniali na płótnach sceny propagujące właściwe i moralne postępowanie. Były to przeważnie przedstawienia pracowitości oraz moralności. Nierzadko pojawiały się przedstawienia typowo wanitatywne jak na przykład obraz Egbert’a van der Poel’a Rozpłatany wieprz, Wrząca perły Jana Vermeera, czy postać Drzemiącej staruszki Nicolaesa Maesa. Interpretatorzy sztuki holenderskiej XVIII-XIX wieku traktowali sztukę holenderską okresu baroku jak przedstawienie codziennego życia mieszkańców. Johan Wolfgang Goethe był zachwycony realistycznością przedstawień na obrazach Ostadego. Hegel zwracał uwagę na protestancki charakter sztuki. W XIX wieku William Thorè również widział w malarstwie holenderskim XVII wieku odbicie codzienności życia. Pierwszymi badaczami interpretującymi sztukę w sposób mniej dosłowny byli Erwin Panofky, Herbert Rudolph oraz Hans Kauffman. Później tezy postawione przez nich były dalej rozwijane przez Willera S. Heckschera, Hansa van der Waala, Ingmara Berströma, Jana Gerrita van Geldera, a także przez część jego uczniów. Eddy de Jongh stwierdził, że obrazy te są pewnego rodzaju traktatami moralizatorsko – etycznymi. Bardzo często dochodziło do nadinterpretacji. Jan Białostocki odrzucał wizję malarstwa życia codziennego, jak również przekazy o mieszczańskiej etyki. Poszukiwał on metaforyczności, która ma niewiele wspólnego z klasyczną symboliką. W Holandii XVII wieku powstało bardzo wiele ciekawych prac, które gdy podejdziemy do nich bez odpowiedniego przygotowania, nie powiedzą nam zbyt wiele. Obrazy te zestawiały ze sobą życie codzienne zwykłych ludzi z różnego rodzaju przedstawieniami alegorycznymi.