Wytwarzanie kompleksowego zintegrowanego oprogramowania wspomagającego nauczanie na odległość

Abstract

W okresie ostatnich kilkunastu lat informatyka stała się istotnym czynnikiem stymulującym procesy rozwoju różnych dziedzin nauki, jak również wpływającym na kształtowanie się niemal wszystkich dziedzin życia gospodarczego, społecznego oraz w dużej mierze osobistego. Jedną z konsekwencji rosnącego znaczenia informatyki jest wzmożony popyt na kształcenie w tej sferze, na wszystkich poziomach zaawansowania. Sukces odniesiony przez Polsko-Japońską Wyższą Szkołę Technik Komputerowych, która w bardzo krótkim okresie osiągnęła wysoką rangę i czołowe miejsca w rankingach wyższych uczelni oraz rozszerzająca się oferta innych szkół wyższych oferujących kierunki studiów związane z informatyką wskazuje na wciąż rosnące potrzeby i w efekcie zainteresowanie studiowaniem tej dziedziny w Polsce. Rozwój Internetu spowodował, że dostęp do informacji stał się powszechny. Z jednej strony, ułatwia to uczenie się. Z drugiej zaś powoduje, że w gąszczu informacji trudno jest znaleźć materiały naprawdę wartościowe oraz zweryfikować ich jakość. Stawia to przed uczelniami nowe zadania związane z tworzeniem i dostarczaniem elektronicznych materiałów dydaktycznych wysokiej jakości. Jesteśmy świadkami rewolucji w nauczaniu. Powszechny dostęp do komputerów i Internetu spowodował, że narzędzia te stają się dla studenta i dydaktyka niezbędnymi środkami komunikacji. Jeszcze kilkanaście lat temu, student rozpoczynający naukę zaczynał od otwarcia książki lub zeszytu. Obecnie, coraz częściej pierwszą czynnością wykonywaną przez studenta jest uruchomienie komputera. Zmianie ulega również sposób uczenia się, zdobywania i dzielenia się treścią edukacyjną. Coraz częściej odchodzi się od tradycyjnego modelu, w którym centralne miejsce zajmował nauczyciel, na rzecz modelu, w którym w centralnym miejscu znajduje się student. Te fakty, połączone z użyciem nowoczesnych technologii internetowych zbieżnych z postulatem Web 2.0 spowodowały, że zaczęto wprowadzać termin „uczenie 2.0” (ang. learning 2.0), podkreślając rewolucyjny charakter zmian zachodzących w nauczaniu. Aby uczelnia wyższa mogła podążać za tymi trendami, konieczne jest posiadanie odpowiedniej infrastruktury, w której centrum musi znajdować się platforma e-learningowa. W dzisiejszych czasach posiadanie takiego systemu nie jest już tylko przejawem nowoczesności, lecz koniecznością. Powyższe fakty zmuszają uczelnie do poszukiwania nowych metod prowadzenia studiów oraz ich systemowej weryfikacji. Jednocześnie, jak wiadomo, technologie internetowe stosowane są w edukacji dopiero od niedawna. W ostatnich latach powstało bardzo wiele systemów komputerowych wykorzystujących nowe technologie do wspomagania procesu dydaktycznego. Większość z nich koncentruje się jedynie na wybranych aspektach i zastosowaniach. Brakuje na rynku rozwiązań kompleksowych w dziedzinie wykorzystania Internetu w dydaktyce na poziomie studiów wyższych, w pełni zintegrowanych z infrastrukturą teleinformatyczną, stanowiącą „układ nerwowy” całej organizacji, jaką jest uczelnia. W konsekwencji w praktyce niektórych uczelni wyższych powstaje szereg samorodnych metod i technik wykorzystania sieci w prowadzonych procesach dydaktycznych – nie mają one jednak charakteru systemu kompleksowego. Wynikają z doraźnych potrzeb uzupełnienia luk powstałych wskutek braku ujednoliconych podstaw teoretycznych, technicznych i organizacyjnych. W dzisiejszych czasach trudno wyobrazić sobie sprawne działanie wyższej uczelni bez wspomagających ją narzędzi komputerowych. Są one informatycznym odzwierciedleniem szkoły wyższej jako systemu, na który składają się ludzie, struktury i procesy. Elementy te tworzą złożoną sieć wzajemnych oddziaływań, realizowanych w procesie wewnątrz i zewnątrz systemowej komunikacji. Tworzenie efektywnego, informatycznego środowiska kształtującego funkcjonowanie wyższej uczelni wymaga więc systemowego podejścia do rozwiązywania problemów. Szukamy rozwiązań, które nie tylko pozwolą poradzić sobie doraźnie z pojedynczymi problemami, lecz konstruujemy metody, które umożliwiają rozwiązywanie określonego typu problemów w sposób systemowy. Te same zasady są aktualne przy konstruowaniu platformy wspomagającej nauczanie na odległość, a dodatkowo, platforma taka jest wprowadzana do organizacji jako jej podsystem. Z jednej strony pozwala to na zachowanie kompatybilności obydwu systemów, co w praktyce oznacza niezaburzanie działalności organizacji, czyli jej funkcjonalną stabilność. Z drugiej strony jest to upgrading funkcjonalny organizacji, polegający na wprowadzeniu nowoczesnych metod dydaktycznych oraz efektywnego zarządzania nauczaniem on-line. Co więcej, umożliwia systemowe dziedziczenie tego upgradingu przez całą organizację. Korzyści z wdrożenia omawianego w niniejszej pracy systemu wspomagającego nauczanie na odległość wykraczają znacznie poza możliwość prowadzenia studiów internetowych. System Edu został tak skonstruowany, aby jako podsystemem podnosił jakość organizacji bez zaburzenia jej funkcjonowania. Niniejsza praca prezentuje rozwiązania techniczne i doświadczenia z ich użycia w zakresie tworzenia zintegrowanego systemu umożliwiającego nauczanie na odległość na uczelni wyższej, w kontekście analizy istniejących rozwiązań teoretycznych oraz dostępnych na rynku produktów. W Polsko – Japońskiej Wyższej Szkole Technik Komputerowych w 2001 roku podjęte zostały pierwsze próby nauczania przez Internet. W 2002 roku uruchomione zostały zaoczne studia internetowe na stopień inżyniera informatyki. W 2006 roku do oferty Studiów Internetowych dołączono uzupełniające studia magisterskie, a w 2008 roku studia podyplomowe. Przez cały ten czas uczelnia rozwijała własne systemy informatyczne realizujące nauczanie na odległość. Autor tej pracy jest twórcą zdecydowanej większości stosowanych rozwiązań, zarówno w zakresie opracowania ich koncepcji, jak również implementacji. Sercem systemu jest autorska platforma e-learningowa o nazwie “Edu”. W jego skład wchodzą również inne narzędzia i systemy uczestniczące w zarządzaniu procesem dydaktycznym. Ponad 10 lat doświadczeń oraz badań teoretycznych w zakresie nauczania na odległość, poparte sukcesem rynkowym odniesionym przez omawianą platformę, stało się podstawą do opracowania koncepcji wzorcowego, kompleksowego rozwiązania informatycznego, które jest podmiotem niniejszej rozprawy. Na pracę składają się cztery główne części. Pierwsza jest przedstawieniem podstaw teoretycznych, aktualnego stanu wiedzy, obecnych trendów i propozycją klasyfikacji rozwiązań informatycznych realizujących nauczanie na odległość (rozdziały 2 i 3). Drugą część stanowi opis platformy “Edu” (rozdziały 4 i 5). Trzecia część zawiera prezentację i analizę wniosków dla określenia przyszłości platform e-learningowych i najważniejszych kierunków ich rozwoju (rozdział 6). Ostatnia część jest podsumowaniem doświadczeń z użycia platformy Edu, jej wdrożeń i wykorzystania na rynku (rozdział 7).