Etos samuraja i jego ewolucja z wykorzystaniem wybranych przykładów z kinematografii japońskiej.

Abstract

„Rycerskość jest kwieciem na glebie japońskiej tak samo bujnie rozrosłem, jak symbol jej, kwiat wiśni. Nie jest to bynajmniej jakiś zasuszony zabytek starodawnych cnót, zakonserwowanych w zielnikach naszej historii, ale trwa ciągle wśród nas jako istota żywa, pełna siły i piękna” (Nitobe 2021, s.15). Słowa te rozpoczynające dzieło dr Inazo Nitobe, profesora cesarskiego kolegium Sapporo pod tytułem „Bushido Dusza Japonii” wprowadzają nas w świat japońskiego społeczeństwa kształtowanego na przestrzeni wieków przez postać samuraja i etos z nim związany. Celem niniejszej pracy było przedstawienie etosu samuraja w kontekście historyczno- kulturowym, jego ewolucji pod wpływem zmieniających się uwarunkowań społeczno- historycznych oraz wpisanie się go w dorobek kulturowy społeczeństwa japońskiego. Jako ilustrację tej ewolucji wykorzystano wybrane filmy z kinematografii japońskiej czołowych reżyserów: „Siedmiu samurajów” Akiry Kurosawy, „Harakiri” Masaki Kobayashi i „Po deszczu” Takashi Koizumi. Przedstawieni bohaterowie reprezentowali samurajów bez pana – roninów borykających się z trudnościami dnia codziennego, stojącymi przez życiowymi wyborami odbiegającymi od postępowania kreślonego przez podstawowe zasady Kodeksu Bushido. Ostatecznie wybierali swoją drogę zgodną z wartościami, które wyznawali. Losy takich ludzi naznaczały stopniowo dokonujące się zmiany w pierwotnym kształcie zasad zawartych w Kodeksie Bushido. Na przestrzeni setek lat etos japońskiej rycerskości ulegał stopniowej zmianie, ale nie umarł w Japonii. Epoka samurajów jest już przeszłością, jednak cechy etosu nadal wpisują się w życie i funkcjonowanie społeczeństwa japońskiego. Bushido stało się systemem etycznym stopniowo dostosowującym się do zmieniających się warunków. Wartości wyrosłe z Kodeksu Bushido nadal są ważnym i wykorzystywanym w Japonii elementem kształtującym aspekty moralne, etyczne czy zachowanie ludzi w tym kraju. Spuścizna etosu samurajów w Kraju Kwitnącej Wiśni zaznaczona się zarówno w wyznawanych wartościach, przestrzeganych zasadach i postępowaniu przeciętnego Japończyka jak i w systemach większej zbiorowości ludzi jak ma to miejsce np. w korporacjach.