Jak starzeją się rzeczy

Abstract

Praca ta jest próbą odpowiedzi na pytanie w jaki sposób ludzie postrzegają proces starzenia się rzeczy. Chodzi jednak nie tylko o ich fizyczne zużycie, a postrzeganie przedmiotów przez ich użytkowników. Wpływają na to różne czynniki związane z rozwojem społeczeństwa konsumpcyjnego oraz obiektywne czynniki psychologiczne. W rozważaniach tych uwzględnione zostały trzy kluczowe terminy, ułatwiające ilustrację tego złożonego zjawiska. Pierwszym z nich jest „desing”, używany w poniższej pracy także w wersji spolszczonej jako „dizajn” oraz „dizajner”- twórca. W pracy pojawia się także określenie wzornictwa przemysłowego, jednak ze względu na to, że angielskie słowo design mieści w sobie szersze znaczenie tj. proces projektowania jak i powstałe w jego wyniku przedmioty, to właśnie design stanowi tu termin kluczowy. Design w tej pracy jest nie tylko terminem odnoszącym się do autora projektu i jego dzieła, ale ma także kontekst społeczny, czyli jest związany z tym, w jaki sposób design jest odbierany przez konsumentów. Drugim ważnym dla wyjaśnienia zjawiska terminem użytym w poniższej pracy jest wpływ społeczny. Jest to pojęcie z zakresu psychologii społecznej oznaczające zespół procesów, podczas których dochodzi do zmiany zachowania, uczuć lub opinii jednostki, pod wpływem wyobrażenia tego, co robią lub mówią inni ludzie. Wpływ społeczny jest szerokim określeniem, zawierającym zarówno zachowania nieświadome jak i te będący wynikiem celowej manipulacji. Metody wpływu społecznego są doskonale znane i od lat wykorzystywane w marketingu oraz reklamie (także w polityce). Wpływ społeczny w tej pracy służy do opisania mechanizmu wyjaśniającego dlaczego ludzie odrzucają sprawne jeszcze użytkowo rzeczy, decydując się na ich nowe modele/edycje. W pracy pojawia się także definicja archetypu, czy też przedmiotu archetypowego. Ma ona znaczenie w procesie projektowania, w trakcie, którego powstaje, w długim często cyklu twórczym, przedmiot, który uznaje się za typowy dla danej kategorii rzeczy. Wszystkie kolejne stanowią wariancję na jego temat, zaś odejście od typowego wzoru danego przedmiotu może oznaczać, że taka wersja dobrze znanej rzeczy nie spotka się z zainteresowaniem konsumentów. Można zaryzykować twierdzenie, że kupowanie jest czynnością, o której nie można powiedzieć, że przebiega w pełni racjonalnie. Mówiąc wprost, jest to zwykle akt emocjonalny , nawet jeśli kupujemy rzecz praktyczną. Producenci kuszą nas atrakcyjnym dizajnem nowych przedmiotów, dając delikatnie do zrozumienia, że poprzednie wersje tych rzeczy można uznać za przestarzałe. Używają do tego reklamy i innych narzędzi związanych z wpływem społecznym. My sami chcąc utożsamić się z wybraną grupą społeczną, czy stylem życia, przyjmujemy nie do końca świadomie wzorce tej grupy, także w zakresie konsumpcji. W ten sposób rzeczy, których używamy widzimy jako atrakcyjne i nowoczesne, które pragniemy posiadać, lub stare, które w jakiejś mierze źle o nas świadczą. Można powiedzieć, że współcześnie rzeczy starzeją się mentalnie dużo szybciej niż tracą swoje walory użytkowe.