Tradycja a design współczesnej Japonii Wystawa wybranych prac artystów z Japonii

Abstract

W wyborze tematu pracy licencjackiej wzięłam pod uwagę specyfikę uczelni. Dzięki przedmiotom, które przekazały nam wiedzę na temat kultury Japonii, postanowiłam pokazać w swojej pracy licencjackiej w sposób plastyczny wiedzę i umiejętności, zdobyte w czasie trwania studiów. Na wstępie chciałabym przedstawić kilka problemów, które przyczyniły się do rozwoju japońskiego wzornictwa przemysłowego po zakończeniu II Wojny Światowej do czasów współczesnych. Pomimo znaczących wpływów globalizacji, Japończycy nadal zachowali walory swojej tradycji. II wojna światowa odegrała znaczącą rolę w kształtowaniu się nowoczesnej Japonii. Początkowo zaś spowodowała zachwianie tradycji, ponieważ doszło do ogromnych zniszczeń wojennych. Rola kultury zanikła, ucierpiała ekonomia i zaprzestano produkcji dóbr materialnych. Wojna ze Stanami Zjednoczonymi, jako krajem mocno rozwiniętym ekonomicznie, zmusiła Japonię do wykorzystania wszystkich możliwych zapasów żywności, surowców oraz zasobów ludzkich, by wspomóc wojsko. Po zakończeniu wojny Japonia była państwem bardzo osłabionym oraz po klęsce znalazła się w strefie wpływów Stanów Zjednoczonych. Dlatego też do odrodzenia Japonii przyczyniła się „amerykanizacja”1. Najważniejsze w okresie powojennym było odbudowanie państwa. Pod koniec lat pięćdziesiątych kraj odzyskał stabilność ekonomiczną, rozwinął się technologicznie oraz kulturowo. Gdy tylko gospodarka Japonii ustabilizowała się, kraj wrócił do korzeni własnej tradycji. Zachowana została najważniejsza Cnota Wa, harmonia odzwierciedlona w poglądach, rzeczach i życiu narodu. Domy oraz mieszkania do dzisiaj zachowują tradycyjny wygląd: spotykamy podłogę pokrytą tatami, GENJI – miejsce na zostawienie butów, papierowe drzwi FUSUMA, TOKO-NO-MA jedyne miejsce na ozdobę w domu oraz SHOIN – stoliki wbudowane w ścianę. Do dziś spotykamy się z ceremonią herbaty, która wymaga specjalnej przestrzeni, czyli pawilonu do ceremonii, przypominającego tradycyjny dom chłopski MINKE. Podczas tej uroczystości są przestrzegane cztery zasady; harmonia, szacunek, wyciszenie oraz czystość. W każdym aspekcie życia jest obecna etyka. Tradycja została zachowana także w rzemiośle. Rzemieślnicy dziś zajmujący się ceramiką, używają tych samych materiałów, co w wieku XVII. Biało-niebieska porcelana „imari”2 jest wciąż najbardziej rozpoznawalnym rodzajem porcelany japońskiej na świecie. Dodatkowo wykorzystuje się masę perłową oraz złoto do udekorowania wyrobów rzemieślniczych. Dziś możemy zakupić wykonane tradycyjnie zastawy stołowe, talerze dekoracyjne, szkatułki itp. z Okinaway oraz w prefekturze Ishikawie. Innym ważnym materiałem jest bambus. Jest wytrzymały i lekki. Posiada szerokie zastosowanie w budownictwie (żywopłoty w domach oraz trasach szybkiego ruchu, tłumiące hałas), stolarce (meble), wykończeniu wnętrz (parkiety) i plecionkach (kosze, łuki). Ważne są też tkaniny znane na całym świecie (wysokiej jakości bawełna „aizome”3) stosowane np. do wyrobu tradycyjnych ubiorów: Kimona barwione naturalnymi barwnikami oraz pas obi, zdobione wzorami, wykorzystującymi motywy roślinne. Popularnym wyrobem jest też „Washi”4 papier wytwarzany z kory morwy, który zakupimy w każdym sklepie papierniczym w Japonii. Stosuje się go do produkcji wachlarzy, origami oraz w kaligrafii. Wymienione wyżej surowce odgrywają dużą rolę we współczesnym wzornictwie japońskim. Uważam jednak, że drewno jest zdecydowanie najważniejszym materiałem używanym w rzemiośle, dlatego, że jest wykorzystywane bardzo różnorodnie. Japończycy są mocno związani z naturą, dlatego używają tylko naturalnych surowców i lokalnych produktów. Najbardziej rozpowszechnionymi rodzajami drewna są: cedr, kasztan japoński, czarny orzech, bambus, cyprys oraz drewno paulowni. Pojawia się również dąb. Meble wykonywane z tych rodzajów drewna cechuje minimalizm, wywodzący się z szacunku do przedmiotów i czystości, prostota form, funkcjonalność, harmonia (wynikająca z wierzeń), brak dodatków, małe gabaryty. W meblarstwie japoński dominują linie proste, geometryczne formy oraz delikatne zaoblenia form, często spotykane w nowoczesnym designie. Drewniane meble mają łączenia z metalu. Dominującą kolorystyką jest biel, beż, brąz, szarość, czerń i odcienie zieleni. Jest to zgodne z japońską maksymą: „Powrót człowieka do natury następuje przez rzemiosło”. W swojej pracy chciałabym pokazać, jak zmieniało się wzornictwo japońskie od II wojny światowej po dzień dzisiejszy. Dlatego, jako pierwszego artystę chciałabym przedstawić Sori Yanagi – jednego z pierwszych twórców tego okresu, w twórczości którego widać jak wpływ powojennej amerykanizacji, tak też w późniejszych pracach – powrót do tradycji Japonii. Dwaj kolejni designerzy Naoto Fukkasawa i Makoto Koizumi – są natomiast projektantami współczesnymi. Czerpią swoje pomysły z aktualnych obecnie tendencji we wzornictwie japońskim: dbają o prostotę i minimalizm połączoną z wygodą, nawiązując jedynie do tradycyjnego wzornictwa japońskiego.