„Mahou Shoujo (魔法少女) 50 lat Magical Girls”

Abstract

Manga i anime są bardzo ważnymi elementami japońskiej kultury. Mimo, że nie dotyczą one identycznych obszarów: manga może być luźno definiowana jako japoński komiks, a anime to szerokie pojęcie japońskiej animacji, są ze sobą ściśle związane (mangi często stanowią pierwowzór dla anime) i na całym świecie są traktowane jako synonimy współczesnej japońskiej kultury wizualnej i estetycznej (Norris 2009: 236). Są tak bardzo japońskie jak sushi czy majestatyczna Góra Fuji. Obrazki z tokijskiego metra często pokazują jak w zatłoczonym ponad miarę wagonie stoją pasażerowie, a prawie każdy z nich trzyma w ręce małą, grubą książeczkę i z zainteresowaniem wpatruje się w czarno-białe rysunki. Czy we współczesnym obrazie Japonii jest coś bardziej japońskiego niż przepełnione w godzinach szczytu stołeczne metro? Chyba nie, bo ten widok to stereotyp nowoczesnej Japonii. I skoro na obrazku tym wszędzie obecna jest manga, świadczy to najdobitniej o wadze sprawy. Dzisiaj te wytwory japońskiej kultury rozprzestrzeniły się poza ich rodzime wyspy. Charakterystyczne twarze z wielkimi oczami i wąskimi kreskami ust są rozpoznawalne w każdym zakątku świata, do którego dociera telewizja i gdzie znany jest druk. To co stało się na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat nawet trudno określić słowem metamorfoza czy rozwój gatunku. Najlepszym chyba wyrażeniem odnoszącym się do tych oczywistych faktów jest eksplozja i będąca jej konsekwencją reakcja łańcuchowa. Mnogość gatunków, typów, rodzajów jest tak wielka, że gubią się w tym nawet najzagorzalsi fani. Japońskie komiksy i animowane filmy odznaczają się tak niezwykłym zróżnicowaniem tematycznym, że można powiedzieć: manga i anime są dla wszystkich (Bikowska 2015:7). Znajdują odbiorców wśród wszystkich grup społecznych: swoje komiksy i często powstałe w oparciu o nie filmy mają pracownicy korporacji i studenci, kobiety zajmujące się domem i uczniowie, osoby dojrzałe i dzieci, kobiety i mężczyźni. Treść opowieści przygodowych, science-fiction, fantasy, historii obyczajowych czy komediowych dostosowana jest do wieku i płci czytelników oraz widzów. Można zatem wyodrębnić wiele kategorii (np. shounen - dla chłopców, shoujo - dla dziewcząt, josei – dla młodych kobiet, seinen i ecchi - o tematyce erotycznej, yaoi i yuri - o związkach homoseksualnych) a jedną z nich jest shoujo, definiowana jako koncentrująca się na emocjach bohaterów, przeznaczona dla dziewcząt (Ostrowska 2013:75). Podgatunkiem zasługującym na wyróżnienie jest właśnie Shojo Maho shoujo, tłumaczony jako Magical girls, znany fanom japońskiej popkultury na całym świecie. To opowieści o młodych dziewczynach, które dzięki używaniu magicznych mocy wykonują różnorodne misje (począwszy od spraw codziennych, a na ratowaniu zagrożonego złem świata skończywszy). Realizacja skomplikowanych zadań wzmacnia je i kształtuje ich dojrzewające charaktery. Stają się silne, są odważne i mądre, ale bywają równocześnie urocze, słodkie i momentami rozbrajające. Zarówno mangi jak i anime należące do Magical girls niezmiennie cieszą się ogromnym zainteresowaniem, są wciąż bardzo popularne w zasadzie na całym świecie. Gatunek jest różnorodny i nadal się rozwija. Pojawiają się więc kolejne cykle, które stają się hitami. Skoro mamy do czynienia z takim fenomenem popularności, wypada postawić pytania o przyczyny tego zjawiska. O to, co potrafią bohaterki, jakie jest ich przesłanie i do kogo je kierują. Czy można mówić o ponadczasowości i uniwersalności refleksji zawartych w filmach i komiksach tego gatunku? Czy wreszcie można postawić tezę, że seria niesie także ze sobą, skierowane do kobiet - zwłaszcza japońskich, przemyślenia o charakterze feministycznym? Próba odpowiedzi na powyższe zagadnienia będzie zatem przedmiotem niniejszej pracy i jednocześnie formą skromnego uczczenia pięknego jubileuszu, jakim jest 50-lecie Magical girls. W mojej pracy przedstawię gatunek mang i anime Mahou shoujo znany też jako Magical girls. Omówię historię gatunku i jego ewolucję na przestrzeni pięćdziesięciu lat, jego podstawowe elementy, scharakteryzuję modele typowych bohaterek, opiszę standardowe elementy gatunku i przedstawię najczęściej poruszane tematy, walory artystyczne a także zjawisko Magical girls poza Japonią. Przeanalizuję również przesłanie Mahou Shoujo i przyczyny popularności.