Miyazawa Kenji i uniwersalność jego twórczości

Abstract

Mojej pracy nie będę mogła zacząć bez przedstawienia życiorysu Miyazawy Kenjiego. O tym właśnie będzie jej pierwszy rozdział. Pokrótce przybliżę okres w jakim przyszło mu żyć. Wyjaśnię jakiej literatury oczekiwano od ówczesnych twórców i jaka cieszyła się popularnością. Kiedy skończę i przejdę do przedstawienia osoby pisarza, jasnym stanie się dlaczego nie był on wtedy tak znany jak dziś. Następnie napomnę o jego pochodzeniu i relacjach w rodzinie. Między innymi, czym poskutkował konflikt z ojcem, czy o tym jak wpłynęła na niego śmierć ukochanej siostry. Napiszę także o powiązaniu z dwoma jakże ważnymi w jego życiu szkołami buddyjskimi. Wyjaśnię jak związek z prefekturą Iwate i jej naturą wpływał na pracę tego znakomitego twórcy. Poruszę problem zainteresowania zachodem. Wszystko to posłuży mi do przybliżenia czytelnikowi sposobu myślenia Miyazawy, jego poglądów na życie i idei jakimi się kierował. Będzie to niezwykle ważne, kiedy już przejdziemy do analizy tekstów, które przesiąknięte są jego filozofią. Do treści zawartej w tej części mojej pracy z pewnością będę wracać właśnie ze względu na wagę tych kluczowych wydarzeń jego życia. Dzięki temu też, będziemy mogli zrozumieć dlaczego pewne postaci zachowują się tak a nie inaczej, a wreszcie czytelnik będzie mógł lepiej doznać tego, co kryje się pod pojęciem uniwersalności twórczości Miyazawy. Będzie mógł dogłębniej zrozumieć jej genezę oraz powód, dla którego ten uniwersalizm jego utworów został odkryty dopiero pośmiertnie. W kolejnym rozdziale zajmiemy się już bezpośrednio tekstami utworów Miyazawy. Tę część zacznę jednak od przedstawienia wcześniej wspomnianego i stanowiącego swoisty testament twórcy, Ame ni mo makezu. Już tu przyjrzymy się wcześniej wspomnianej filozofii pisarza, ustanawiając poezję punktem wyjściowym. Wiersz ten posłuży nam za przykład ponadczasowej poezji, a także za pewien zarys idealnego „ja” Miyazawy, do którego wrócimy jeszcze w późniejszej części rozdziału i pracy. Poznając postawę pisarza, łatwiej będzie nam zrozumieć jego podejście do innych ludzi i otoczenia. Po tym wstępie, nakreślającym nam i przybliżającym cechy twórczości Miyazawy, przejdziemy do konkretnych przykładów opowiadań. Ich analizę zaczniemy od The Restaurant of Many Orders, które to jest jednym z najbardziej znanych, a jednocześnie jest także tytułową pozycją jedynego wydanego za życia pisarza zbiorku opowiadań. W języku polskim jako jego tytuł zaproponowano Gospodę popularną. Niestety, uważam, że tytuł angielski jest tu znacznie bardziej dopasowany, co wyjaśnię już bezpośrednio podczas analizowania tego tekstu. Tak też to właśnie owo opowiadanie posłuży nam za wyznaczenie sposobu w jaki spojrzymy także na resztę dorobku japońskiego twórcy. Jest to dzieło, na którym zdecydowanie najlepiej widać owo igranie Miyazawy z otoczeniem – wszechświatem. Przyjrzymy się świadomym zabiegom jakich użył, dzięki którym jego bohaterowie nie wydają się tacy japońscy, jakby mogło się to wydawać. Analizując opowiadanie zagłębimy się w naturę widzianą oczami Miyazawy, ukazując jednocześnie łatwą odczytywalność historii, mimo umiejscowienia jej w pewnym konkretnym miejscu, znajdującym się w Japonii. Następnie przejdziemy do Wildcat and the Acorns, którego główny bohater – Ichiro – dostanie nietypowe zaproszenie od pewnego Żbika. Również i tu jedyną poszlaką o tym, że akcja dzieje się gdzieś w Japonii, będzie właśnie imię protagonisty. Po raz kolejny przekonamy się także o wadze przyrody. Zarówno ta jak i poprzednia historia posłużą nam również za przykład opowiadań, z których można wynieść pewną naukę, ale jednoczenie w żaden sposób nie moralizujących. Spojrzymy także na tytuł The Police Chief, które pokaże nam ową różnicę w postrzeganiu bajkowych postaci, między dziełami z naszego kręgu kulturowego a tymi tworzonymi przez Miyazawę. Podobnie będzie przy The Earthgod and the Fox, gdzie przygody tytułowego Bagiennego Bożka oraz lisa nie zakończą się wesoło. Przekonamy się jednocześnie, że w opowiadaniach tych nie ma podziału na zło i dobro, na czarne i białe. U Miyazawy każda z postaci posiada różnorodną paletę barw, a to gdzie i w jakim stanie znajdzie się na końcu, wynika bardziej z ciągu przyczynowo – skutkowego, aniżeli faktycznej kary jaką miałaby ponieść Poruszymy tu kwestie działania przyczyny i skutku, nawiązując do filozofii autora. Jednocześnie też będzie to opowiadanie, które jest się w stanie zrozumieć niezwykle łatwo. Okaże się, że ten tytuł jest powiastką, w której przyglądamy się przygodom zwierząt i duchów, a jednak czytając ją zapominamy o tym, patrząc na te postaci jak na ludzi. Opowiadanie The Red Blanket będzie przedłużeniem tego tematu, bo i tam japońskie elementy folklorystyczne wymieszają się z symbolami i zachowaniami, które dostrzec można w zupełnie innych kulturach. Traktując o dziełach uniwersalnych, nie można pominąć tego, które stanowi zwieńczenie dorobku Miyazawy. Mowa oczywiście o owych Przygodach na gwiezdnym szlaku. Jest to utwór literacki, przekraczający granice zarówno kulturowe, jak i czasowe. Przekonamy się o tym analizując podróż Giovanniego i Campanelli po Drodze Mlecznej. Zresztą już teraz, patrząc na imiona głównych bohaterów możemy domyślać się tego, co nas czeka. Do pełnego zrozumienia tego pięknego utworu literackiego ważnym będzie zarówno podejście Miyazawy do życia, a także i jego relacje z siostrą. Tu też będzie konieczny, chwilowy powrót do pierwszego rozdziału, aby zrozumieć jak ogromne wrażenie ona na nim wywierała i jak duży miała na niego wpływ. Jest to tekst niepodważalnie zadający jedno z pytań, które ludziom nigdy się nie znudzi, a więc pozostanie on aktualny jeszcze długi, długi czas. Jest to praca koło której nie da się przejść obojętnie. Stanowi ona zwieńczenie dorobku Miyazawy i pokazuje, jak wielki miał on talent. Jednocześnie trzeba też wspomnieć, że jest to praca nigdy nieskończona, a więc możemy tylko gdybać jak wspaniałym utworem byłaby, gdyby jednak doprowadziłby ją do ostatecznej formy. Już teraz wszakże nazywana jest arcydziełem. Trzeci z kolei i ostatni rozdział mojej pracy, będzie dotyczył obecności dzieł Miyazawy w dzisiejszej japońskiej popkulturze. Przedstawię przykłady i postaram się przeanalizować kontekst, w jakim zostało użyte odniesienie do twórczości Miyazawy. Zacznę od przyjrzenia się japońskim komiksom, w których znalazły się odniesienia do twórczości Miyazawy. Zajrzymy między strony mang takich jak Ginga Tetsudō 999, czy Shaman King oraz Hanbun no Tsuki ga Noboru Sora. Zajmiemy się również wpływem jaki miała twórczość Miyazawy na japońską animację, przeprowadzając wnikliwą analizę filmową tytułu Giovanni no Shima(2014). Posłuży on nam za doskonały przykład tego, jak można zmienić fabułę, pozostawiając jednocześnie jej oś oraz sens. Spoglądając na Bungou Stray Dogs, przekonamy się też, że sama postać Miyazawy do dziś inspiruje. Mając już tak nakreśloną sylwetkę pisarza oraz zarys jego twórczości, łatwo nam będzie wyłowić te najważniejsze jej aspekty, przemawiające za niezwykłą uniwersalnością tychże utworów. Podsumowując pracę przypomnę najważniejsze cechy prac Miyazawy, popierając je wcześniejszymi obserwacjami, a także rozwinę nawiązując do ostatniego rozdziału. Zobaczymy, że utwory te zawierają w sobie ponadczasowe wątki, które choć w czasie, kiedy autor o nich pisał pozostawały w cieniu, to tak naprawdę nawet wtedy dotyczyły niemalże każdego. Przekonamy się, że dorobek Miyazawy, choć niedoceniany kiedyś, a dziś niezwykle popularny, pozostanie aktualny także w przyszłości, przekraczając jednocześnie granicę japońskiej kultury.